STADSMAQUETTE 'S-HEERENBERG (2016)
Gezicht vanuit het noordoosten op de Molenpoort
In het voorjaar van 2015 werd mij gevraagd een maquette, op schaal 1 : 400, te bouwen van het stadje s’-Heerenberg zoals het er aan het einde van de 16e eeuw zou hebben uitgezien. De opdracht kwam van de Stichting Cultuurhistorisch Erfgoed s’-Heerenberg en Bergh (kortweg; Stichting Erfgoed Bergh). De vraag naar deze maquette ontstond vanwege de plannen voor het inrichten van een museum in een bestaand pand in de Markstraat, tegenover het oude stadhuis. Een museum met als onderwerp het stadje zelf, zonder daarbij de nadruk te leggen op het prachtige kasteel dat onlosmakelijk verbonden is met de stad. Inmiddels is dit museum op 7 juli 2017 geopend. Aan de bouw van de maquette werkte ik van 25-8-2015 tot 5-9-2016.
De omgeving van de Munt.
Van de situatie eind 16e eeuw bleek niet veel bekend te zijn. Het werd dus een reconstructie op basis
van de spaarzame gegevens, maar naarmate het project vorderde kwam er door de nodige onderzoeken veel boven
water over de bouwkundige geschiedenis.
Met nadruk vermeldt ik weer dat het een reconstructie is, daarmee de weg vrijlatende voor andere
interpretaties.
De basis vormde de stadsplattegrond van Jacob Van Deventer die in opdracht van de Spaanse koning Philips II,
in het midden van de 16e eeuw, een groot aantal steden in Nederland in kaart bracht, om te dienen bij
aanvalsplannen in de 80-jarige oorlog. Deze kaart geeft de situatie aan waarbij de stad op zijn mooist was
voordat het zwaar werd beschadigd bij de gevechtshandelingen op het einde van de 16e eeuw.
Helaas laat die plattegrond niet de bebouwing in de straten zien, slechts het stratenverloop, de plekken van
de kerken en alle verdedigingswerken zijn terug te vinden.
We moesten het dus doen met niet zo heel veel afbeeldingen op oude prenten, opgravingsresultaten, huidige
kadasterkaarten, de kadasterkaart van 1823 en archiefstukken die bijvoorbeeld aangaven hoeveel belasting (tijns)
er werd geheven. Verder kwamen er nog een aantal tekeningen boven water die dienden voor de restauratie van
diverse gebouwen in de stad.
Reconstructie van de laat 16e eeuwse toestand van het kasteel
Het kasteelcomplex met rechts de kerk.
De tijd die er met de bouw gemoeid was (naar schatting ruim 1500 uur) werd voor een groot deel ingenomen door eigen onderzoek en tekenwerk. Veel hulp kreeg ik daarbij van leden van de Stichting Erfgoed Bergh met name van de voorzitter: Hans Hegman.
Een gevelwand aan de Oudstepoortstraat met links een deel van de Oudstepoort tijdens de bouw. Op de voorgrond de plattegronden van de gebouwen aan de andere kant van de straat.
Rechts het ommuurde complex van de Hof van Hedel. Daaronder het huis van Hercules van den Bergh. Beide zijn reconstructies aan de hand van daar gevonden muurresten bij opgravingen.
De verdedigingswerken bij de Oudstepoort.
Links de Kellenstraat, op de voorgrond de Molenstraat, rechts het stadhuis.
Links het huis van Bernt van Hackfort op de hoek van Kerkstraatje/Hofstraat. De maatverdeling is in centimeters. Van elk gebouw op de maquette wordt een dergelijke foto bewaard.
Links de Boetselaersborg in zijn gereconstrueerde 16e eeuwse vorm, daarboven de Hof van Hedel, rechts de Oudstepoort.
Rechts de reconstructie van de 16e eeuwse toestand van de kerk. Dit gebouwtje bestaat uit 126 kleine onderdelen.
Bij deze opdracht hoorde het schrijven van een omvangrijke bouwhistorische verantwoording waarin ik beschrijf hoe ik aan de gegevens van de meeste gebouwen ben gekomen en hoe ze zijn gemaakt. Dit om in de toekomst vragen daaromtrent te kunnen beantwoorden.
Constant Willems 26-6-2017